Η ζήτηση κατάλληλων, ποιοτικών και προσιτών χρηματοοικονομικών προϊόντων και υπηρεσιών, τα οποία θα καλύπτουν τις ανάγκες των πολιτών, αυξάνεται συνεχώς σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι πολίτες θα πρέπει να είναι σε θέση να πραγματοποιούν με άνεση και ασφάλεια τις καθημερινές τους συναλλαγές, να διασφαλίζουν τις αποταμιεύσεις τους, να πραγματοποιούν τις κατάλληλες για το προφίλ και τις γνώσεις τους επενδυτικές κινήσεις, να ασφαλίζονται για το παρόν και το μέλλον, καθώς επίσης και να εξασφαλίζουν ένα εισόδημα για την συνταξιοδότησή τους, που θα τους επιτρέπει να διατηρήσουν την επιθυμητή ποιότητα ζωής.

Η χρηματοοικονομική τεχνολογία (Financial Technology, FinTech) έχει συμβάλλει στην ανάπτυξη χρηματοοικονομικών προϊόντων και υπηρεσιών που εστιάζουν στην καλύτερη εξυπηρέτηση και ικανοποίηση των αναγκών και των προσδοκιών των πολιτών. Το καίριο ζήτημα που θα πρέπει όμως να εξεταστεί είναι το κατά πόσον οι πολίτες είναι, τόσο ατομικά όσο και συλλογικά ως κοινωνίες, χρηματοοικονομικά εγγράμματοι και έχουν κατά περίπτωση τα κατάλληλα εφόδια, ώστε να είναι σε θέση να επιλέξουν ή να απορρίψουν συγκεκριμένα χρηματοοικονομικά προϊόντα ή υπηρεσίες.

Από την πλευρά της προσφοράς, σήμερα αλλά και μέσα στα επόμενα χρόνια, μία από τις σημαντικότερες επενδύσεις που μπορούν να κάνουν οι εταιρείες που προσφέρουν χρηματοοικονομικά προϊόντα και υπηρεσίες, από τους μεγάλους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς έως τις εταιρείες παροχής υπηρεσιών των Robo-Advisors, είναι η εκπαίδευση της επόμενης γενιάς των καταναλωτών τους, κίνηση η οποία θα έχει σαφή αντίκτυπο στην χρηματοοικονομική ευημερία των πολιτών συνολικά.

Ένα μοναδικό μείγμα παραγόντων έχει θέσει τα τελευταία χρόνια την χρηματοοικονομική εκπαίδευση στο προσκήνιο. Αναφέρονται ενδεικτικά:

  • Η μοναδική σε έκταση χρηματοπιστωτική κρίση της περιόδου 2007-2008
  • Η μεταφορά χρεών των χρηματοπιστωτικών οργανισμών στα κράτη και η ενσωμάτωσή τους στο δημόσιο χρέος τους
  • Η επακόλουθη δυσπιστία προς τις μεγάλες τράπεζες
  • Η αναγνώριση των επιπτώσεων της χρηματοοικονομικής άγνοιας στην ευημερία των πολιτών
  • Η αυξανόμενη ψηφιοποίηση των χρηματοοικονομικών προϊόντων

Μια πρόσφατη μελέτη της PwC (Millennials & Financial Literacy – The Struggle with Personal Finance, 2015) αναφέρει πως μόνο το 24% των «Μillennials» στις Η.Π.Α. είναι σε θέση να αντιληφθούν τις βασικές έννοιες των χρηματοοικονομικών, με τους πολίτες στο εναπομένον ποσοστό να βρίσκονται σε ακόμα μεγαλύτερο κίνδυνο να κάνουν λανθασμένες χρηματοοικονομικές κινήσεις, από την λήψη μη βέλτιστων επενδυτικών αποφάσεων έως την ανάληψη ποσών χρέους τα οποία δεν θα είναι σε θέση να αποπληρώσουν.

Παράλληλα, η ραγδαία άνοδος του τομέα της χρηματοοικονομικής τεχνολογίας και της εντός αυτού ανάπτυξης της τεχνολογικής καινοτομίας, καθιστά σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό αναγκαία την κατανόηση των βασικών χρηματοοικονομικών εννοιών. Πολυάριθμοι επιχειρηματίες με ιδιαίτερες γνώσεις στους τομείς της τεχνολογίας και των χρηματοοικονομικών, καταβάλλουν συνεχώς προσπάθειες για να προσεγγίσουν τους καταναλωτές με γρήγορο και αποτελεσματικό τρόπο. Οι καταναλωτές όμως, ανταποκρίνονται καλύτερα όταν έχουν επίγνωση του τι χρειάζονται και γιατί το χρειάζονται, πράγμα που ουσιαστικά αποτελεί και έναν από τους ρόλους του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού.

Χρηματοοικονομική Τεχνολογία και Χρηματοοικονομικός Αλφαβητισμός

Οι παραπάνω διαπιστώσεις επισημαίνονται σε μεγάλο βαθμό και μέσω του διαφαινόμενου εκδημοκρατισμού του κλάδου των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, ο οποίος λαμβάνει χώρα σε ένα ιδιαίτερα ευρύ φάσμα. Οι έξυπνες κινητές συσκευές και οι εφαρμογές που αναπτύσσονται για αυτές έχουν ενθαρρύνει την πρόσβαση των καταναλωτών στον κλάδο με άμεσο αντίκτυπο στην χρηματοπιστωτική ένταξη των τοπικών κοινωνιών. Ο τομέας της χρηματοοικονομικής τεχνολογίας ανταποκρίθηκε άμεσα δημιουργώντας χρηματοοικονομικά προϊόντα και διασυνδεδεμένες εφαρμογές που λειτουργούν αποτελεσματικά σε αυτές τις συσκευές.

Στην Ελλάδα, η χρήση της τεχνολογίας και των κινητών συσκευών είναι σχεδόν καθολική μεταξύ των νέων, ενώ παράλληλα έχει συνεχώς αυξανόμενα ποσοστά μεταξύ των μεγαλυτέρων ηλικιακά πολιτών. Ανταποκρινόμενες σε αυτό, τόσο οι τράπεζες όσο και πολλές ασφαλιστικές εταιρείες στην χώρα μας, έχουν αναπτύξει πλήρως λειτουργικές ιστοσελίδες αλλά και ψηφιακές εφαρμογές, προσφέροντας την δυνατότητα για ενημέρωση και πραγματοποίηση σχεδόν του συνόλου των παρεχόμενων βασικών συναλλαγών. Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος για όλα τα παραπάνω, υποστηρίζοντας και ενδυναμώνοντας τους πολίτες να κάνουν τις σωστές επιλογές στην καθημερινότητά τους και στα διάφορα στάδια της ζωής τους.

Οι σημερινοί και οι μελλοντικοί καταναλωτές πρέπει να κάνουν τις σωστές χρηματοοικονομικές επιλογές. Αυτό κρίνεται απαραίτητο αν θέλουμε να αποφύγουμε άλλη μία χρηματοπιστωτική κρίση όπως αυτή, που λόγω της αστάθειας του χρηματοπιστωτικού συστήματος, οδήγησε στην μεγάλη ύφεση το 2007 και το 2008. Δεδομένου του πόσο λίγοι «Μillennials» (δανειζόμενοι την έννοια τόσο σε παγκόσμιο όσο και εθνικό επίπεδο) είναι χρηματοοικονομικά εγγράμματοι, η χρηματοοικονομική εκπαίδευση καθίσταται απαραίτητη. Το θαυμαστό συνδυαστικό αποτέλεσμα του ανατοκισμού, η ομορφιά αλλά και η ταυτόχρονη πολυπλοκότητα του συνταξιοδοτικού προγραμματισμού και οι βασικές αρχές των επενδύσεων σε μετοχές σε ένα διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιο, δεν είναι εύκολα κατανοητά στοιχεία για πολλούς ανθρώπους, αποτελούν όμως παράλληλα θεμελιώδεις έννοιες και πρακτικές για την επίτευξη της χρηματοοικονομικής ευημερίας καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής τους. Η σημερινή κατάσταση της Ελλάδας και η έλλειψη ερευνητικών δεδομένων για τα αντίστοιχα πεδία, υπογραμμίζουν σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό την ανάγκη για την εξέταση και ενίσχυση του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού στην χώρα μας.

Σύμφωνα με έρευνα της CentSai για το 2015, ο μέσος Αμερικανός χρησιμοποιεί περίπου 30 διαφορετικά χρηματοοικονομικά προϊόντα από την ηλικία των 16 έως τον θάνατο του. Αυτό μπορεί να ξεκινήσει με την ασφάλιση αυτοκινήτου, να επεκταθεί στην αποταμίευση για τον καιρό της συνταξιοδότησής του και να φτάσει ακόμα και στα έξοδα της κηδείας του.

Κάθε χρηματοοικονομικό προϊόν έχει έναν σκοπό – ανταποκρίνεται σε μία ανάγκη των πολιτών, και ως εκ τούτου προσφέρει μια ευκαιρία για σύνδεση με αυτούς, τόσο από την πλευρά των παρόχων χρηματοοικονομικών προϊόντων και υπηρεσιών, όσο και των φορέων χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης. Ο στόχος λοιπόν είναι να απομυθοποιηθεί η αντιληπτή πολυπλοκότητα και ο κίνδυνος, μέσω της σωστής χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης και εν γένει της δόμησης ενός ικανοποιητικού επιπέδου χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού.

Ωστόσο, παραδοσιακά, το εκπαιδευτικό σύστημα των περισσοτέρων κρατών ανά την υφήλιο δεν έχει καταστήσει υποχρεωτικό τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό ή την «καθαρή» χρηματοοικονομική εκπαίδευση. Το βάρος της εξήγησης των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων των διαφόρων χρηματοοικονομικών αποφάσεων αφήνεται τελικά σε ένα μέλος της οικογένειας, έναν φίλο ή έναν συνάδελφο που ενδεχομένως εργάζεται στον ευρύτερο χρηματοοικονομικό κλάδο.

Αυτό βέβαια, τουλάχιστον την τελευταία δεκαετία, αλλάζει δυναμικά σε παγκόσμιο επίπεδο. Όλο και περισσότεροι φορείς χάραξης πολιτικής, κυβερνήσεις κρατών, πανεπιστημιακά ιδρύματα, ερευνητικά κέντρα, κεντρικές τράπεζες, και άλλοι φορείς σε ολόκληρο τον κόσμο αντιλαμβάνονται, προτείνουν και εφαρμόζουν σχέδια δράσης για την ορθή χρηματοοικονομική εκπαίδευση των πολιτών και ιδιαίτερα των πιο ευάλωτων ομάδων όπως των νέων, των γυναικών, των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας αλλά και των μεταναστευτικών πληθυσμών, με μία ευρεία γκάμα εκπαιδευτικών πρακτικών που αρχίζουν από την ένταξη μαθημάτων χρηματοοικονομικής (προσωπικών και οικογενειακών χρηματοοικονομικών) στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση αλλά και δράσεις που αφορούν στο σύνολο των τοπικών πληθυσμών με σεμινάρια, ημερίδες, εξειδικευμένα τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά προγράμματα καθώς επίσης και ενημερωτικές ιστοσελίδες και εκπαιδευτικές ηλεκτρονικές εφαρμογές.

Αξιοσημείωτη είναι επίσης και η ανάληψη πρωτοβουλιών και η συμβολή στον τομέα της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης των τεχνολογικά εξελιγμένων εταιρειών παροχής χρηματοοικονομικών προϊόντων και υπηρεσιών όπως μεγάλων ιδιωτικών τραπεζών και ασφαλιστικών εταιρειών, με ιδιαίτερη έμφαση στον αρμονικό συνδυασμό των χρηματοοικονομικών και των ψηφιακών-τεχνολογικών γνώσεων και δεξιοτήτων.

Θεωρείται λοιπόν δεδομένο πως η χρηματοοικονομική τεχνολογία θα διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στις εξελίξεις αναφορικά με τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό και την χρηματοοικονομική εκπαίδευση. Ιδιαίτερα στην Ελλάδα της υπερχρέωσης, των λανθασμένων καταναλωτικών προτύπων, της σχεδόν ανύπαρκτης χρηματοοικονομικής παιδείας, των 226 δισεκατομμυρίων ευρώ ιδιωτικού χρέους, των 323,4 δισεκατομμυρίων ευρώ δημοσίου χρέους (το οποίο ανέρχεται στο 179,7% του ΑΕΠ), της υψηλής κατανάλωσης και της αρνητικής αποταμίευσης (-6,7% ως ποσοστό του διαθέσιμου εισοδήματος), η χρηματοοικονομική γνώση και η δυνατότητα χρήσης της χρηματοοικονομικής τεχνολογίας μπορούν να συμβάλλουν στην διόρθωση των σφαλμάτων του παρελθόντος και την εκμετάλλευση των ευκαιριών του παρόντος και του μέλλοντος. Κατά αυτό τον τρόπο, η προσπάθεια για την δημιουργία μιας νέας γενιάς ενημερωμένων πολιτών καθίσταται πιο κρίσιμη από ποτέ, και η επιτυχία αυτής της προσπάθειας θα κρίνει συνολικά το μέλλον της κοινωνίας μας.

*Ο Ελευθέριος Κ. Νικολάου είναι Διπλωματούχος Μηχανικός Παραγωγής και Διοίκησης, MBA, Γενικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού.

Share this post on: