Στη χώρα μας η επαγγελματική ασφάλιση (2ος Πυλώνας) βρίσκεται ακόμα σε νηπιακή φάση ανάπτυξης. Το αποτέλεσμα αυτό δυστυχώς δεν είναι αποτέλεσμα αποκλειστικά και μόνο της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης ή κρίσης χρέους και της μακροχρόνιας ύφεσης. Επιπλέον, δεν σχετίζεται άμεσα με τις πρόσφατες κρίσεις της πανδημίας, του πολέμου στην Ουκρανία και της ενεργειακής αστάθειας. Οι αιτίες της ισχνής ανάπτυξης της επαγγελματικής ασφάλισης συνδέονται άρρηκτα με ζητήματα κουλτούρας της ελληνικής κοινωνίας που διαμορφώθηκαν από κοινωνικοπολιτικές ζυμώσεις δεκαετιών, ιδεολογικές αγκυλώσεις και φυσικά τις χρόνιες παθογένειες λειτουργίας του εθνικού συστήματος κοινωνικής ασφάλισης.
Ο Ψηφιακός Χρηματοοικονομικός Αλφαβητισμός (Digital Financial Literacy – DFL), σε άμεση παράλληλη σύνδεση με τον Χρηματοοικονομικό Αλφαβητισμό (Financial Literacy – FL), αποτελεί ένα αυξανόμενης σημασίας πεδίο απαραίτητων γνώσεων και δεξιοτήτων για τους πολίτες στην ψηφιακή εποχή, στην οποία τα διάφορα χρηματοοικονομικά προϊόντα και οι σχετικές υπηρεσίες ψηφιοποιούνται και προσφέρονται ηλεκτρονικά, αποτελώντας μέρος του αναδυόμενου τομέα της Χρηματοοικονομικής Τεχνολογίας (Financial Technology – FinTech).
Η εξέλιξη των Ψηφιακών Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών (Digital Financial Services – DFS), η οποία μπορεί να αποδοθεί στην σχεδόν καθολική υιοθέτηση και χρήση των τεχνολογιών κινητής τηλεφωνίας, σε συνδυασμό με τις ραγδαία αυξανόμενες καινοτομίες στην χρηματοοικονομική τεχνολογία, τα διαφορετικά επιχειρηματικά μοντέλα και τις νέες προσεγγίσεις στην παροχή υπηρεσιών, αντιπροσωπεύει μια ευκαιρία να προσεγγιστούν άτομα και επιχειρήσεις, ακόμα και εκείνα που προηγουμένως ήταν αποκλεισμένοι ή υπο-εξυπηρετούνταν, με εξατομικευμένες χρηματοοικονομικές υπηρεσίες.
Μια σειρά από επιστημονικές μελέτες, δημοσιευμένες σε επιστημονικά περιοδικά παγκοσμίου κύρους όπως το American Economic Review και το Journal of Consumer Affairs, από την ειδική στα θέματα των κλάδων της προσωπικής χρηματοοικονομικής και του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, Καθηγήτρια Annamaria Lusardi, είχαν ήδη επισημάνει το έντονο μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων.
Στις μελέτες αυτές, επισημαίνεται επίσης το γεγονός ότι καθώς οι γυναίκες συνήθως ζουν περισσότερο από τους άνδρες και αφιερώνουν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από τη ζωή τους στη φροντίδα της οικογένειάς τους, οδηγούνται εντέλει σε δυσμενέστερη χρηματοοικονομική θέση από τους άνδρες.
Τα ευρήματα των προαναφερθέντων επιστημονικών μελετών αναφέρονταν στην προ της έλευσης της πανδημίας περίοδο. Όμως και η πανδημία αυτή καθ’ αυτή φάνηκε πως έπληξε ασύμμετρα τις γυναίκες, σύμφωνα με πληθώρα σχετικών ερευνών, όπως ενδεικτικά αναφέρονται οι ακόλουθες: Pan American Health Organization (2022), Accenture (2021) και Wenham et al. (2020).
Στο παρόν άρθρο αναδεικνύεται για ακόμα μια φορά η σημαντικότητα του Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού και ιδιαίτερα των εφήβων ηλικίας περίπου 15 χρονών, μέσω της ανάλυσης της Διεθνούς Αξιολόγησης Μαθητών «PISA», ακρωνύμιο του Programme for International Student Assessment. Συγκεκριμένα, μία από τις σημαντικότερες έρευνες μεγάλης κλίμακας σε ανήλικο πληθυσμό (μαθητές), με θέμα τον «χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό» διενεργήθηκε από τον ΟΟΣΑ, ακρωνύμιο του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, αρχικά το 2012 (OECD, 2014) ενώ επαναλήφθηκε το 2015 (OECD, 2017), το 2018 (OECD, 2020) και το 2021. Σημειώνεται ότι τα αποτελέσματα της τελευταίας έρευνας του 2021 αναμένεται να δημοσιευτούν το 2023. Οι έρευνες αποτελούν μέρος του Προγράμματος του ΟΟΣΑ για τη Διεθνή Αξιολόγηση Μαθητών – Programme for International Student Assessment (PISA). Ωστόσο, πριν αναλυθούν τα διαθέσιμα αποτελέσματα των εν λόγω ερευνών, ακολουθεί μία ενδελεχής ανάλυση του προγράμματος PISA.
Η κατανόηση εννοιών και η απόκτηση δεξιοτήτων σχετικά με την ορθή διαχείριση των χρημάτων, αποτελούν σημαντικά εφόδια για μια επιτυχημένη ζωή και θεωρούνται μία κρίσιμη αναπτυξιακή διάσταση των παιδιών μας, τα οποία βρίσκονται αντιμέτωπα με διαχρονικά συσσωρευμένα προβλήματα από τις προηγούμενες γενιές, σε ένα πολύπλοκο κόσμο με πολλές προκλήσεις και περιορισμένες ευκαιρίες.
Σύμφωνα με κορυφαίους διεθνείς οργανισμούς, όπως χαρακτηριστικά αναφέρονται ο ΟΟΣΑ, η UNICEF και η World Bank, η χρηματοοικονομική εκπαίδευση πρέπει να ξεκινά όσο το δυνατόν νωρίτερα στη ζωή των πολιτών, δηλαδή από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση.
Επίσης, στην άποψη αυτή έχουν καταλήξει και κορυφαίοι ψυχολόγοι σε ολόκληρο τον κόσμο, οι οποίοι συμφωνούν ότι τα παιδιά έχουν ήδη φτάσει στο απαραίτητο επίπεδο ωριμότητας για να κατανοήσουν την έννοια της αποταμίευσης, ακόμα και από την ηλικία των 4 ετών.
Η πολυπλοκότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος, η υπάρχουσα παγκόσμια και εγχώρια υπερχρέωση, οι συχνές χρηματοπιστωτικές κρίσεις, ο Ουκρανικός πόλεμος και, πρόσφατα, ο πληθωρισμός, δημιουργούν όλο και περισσότερα προβλήματα στις κοινωνίες σε ολόκληρο τον κόσμο, καθιστώντας την ίδια στιγμή τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό απαραίτητη δεξιότητα για όλους τους πολίτες για τον 21ο αιώνα, και ιδιαίτερα για την νέα γενιά.
Τι είναι όμως ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός; Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός αποτελεί τον κυρίαρχο όρο ο οποίος καλύπτει τις διάφορες καθημερινές πτυχές της σωστής διαχείρισης των χρημάτων μας και για ολόκληρη την διάρκεια της ζωής μας.