Ρυθμίσεις για τα ευάλωτα νοικοκυριά, τις βιώσιμες επιχειρήσεις, τους στρατηγικούς κακοπληρωτές και τους συνεπείς πολίτες.
Το ιδιωτικό χρέος στην Ελλάδα, δηλαδή το χρέος των Φυσικών και Νομικών Προσώπων ξεπερνά τα 235 δισεκατ. € και περιλαμβάνει:
- 135 δισεκατ. € προς δημόσιο και ασφαλιστικά ταμεία,
- 80 δισεκατ. € προς τράπεζες,
- 20 δισεκατ. € προς funds, καθώς και
- αγνώστου ύψους οφειλές μεταξύ ιδιωτών (προμηθευτές και εργαζόμενοι).
Η αντιμετώπιση των οφειλών υλοποιείται μέσω των ακόλουθων εργαλείων:
- Ρύθμιση απευθείας με τον εκάστοτε πιστωτή, είτε δημόσιο με τις 120 δόσεις, είτε τράπεζες / funds μέσω του Κώδικα Δεοντολογίας.
- Ρύθμιση όλων των οφειλών με μια διαδικασία, είτε εξωδικαστικώς μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας, είτε δικαστικώς με θεσμικό πλαίσιο για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά, καθώς και την εξυγίανση, ειδική διαχείριση, πτώχευση και δεύτερη ευκαιρία επιχειρήσεων.
Η στόχευση των ανωτέρω εργαλείων είναι να μειωθεί το ιδιωτικό χρέος, αλλά αυτό πρέπει να γίνει με ορθό τρόπο, επιτυγχάνοντας μια ισορροπία μεταξύ των οικονομικών και κοινωνικών παραμέτρων και συνθηκών. Παράλληλα δηλαδή πρέπει να προστατεύεται η 1η κατοικία των ευάλωτων νοικοκυριών (μέσω της ρύθμισης και επιδότησης στεγαστικών δανείων), καθώς και να διασφαλίζεται η λειτουργία των βιώσιμων επιχειρήσεων, ειδικά των μικρομεσαίων (μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού). Για το σκοπό αυτό παρέχονται ευνοϊκές λύσεις ρύθμισης οφειλών, που λαμβάνουν υπόψη τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης των νοικοκυριών, καθώς και τις ανελαστικές δαπάνες λειτουργίας των επιχειρήσεων, ενώ ό,τι περισσεύει από το ετήσιο εισόδημα θα πρέπει να διατίθεται στους πιστωτές, με σκοπό τη μείωση των οφειλών. Αρκετές φορές αναδεικνύεται ως ζήτημα το «κούρεμα» του χρέους, ωστόσο πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα διαθέσιμα περιουσιακά στοιχεία (π.χ. λοιπά ακίνητα που δεν αξιοποιεί ο οφειλέτης), τα οποία θα πρέπει να εκποιηθούν, προτού διενεργηθεί η διαγραφή οφειλών. Σημαντική κατηγορία αποτελούν και οι εγγυητές, οι οποίοι ανέλαβαν την υποστήριξη των οφειλετών (συνήθως συγγενών τους) και εξαιτίας της αδυναμίας τους, καλούνται αυτοί να πληρώσουν τα χρέη τους. Πρέπει να σημειωθεί ότι και οι εγγυητές μπορούν να αξιοποιήσουν τα ανωτέρω εργαλεία ευνοϊκής ρύθμισης οφειλών, εφόσον φυσικά πληρούν τα κριτήρια των ευάλωτων νοικοκυριών.
Εξυπακούεται ότι τα ανωτέρω οφέλη δεν πρέπει να δίδονται στους στρατηγικούς κακοπληρωτές, δηλαδή αυτούς που διαθέτουν επαρκή ικανότητα αποπληρωμής, αλλά αποφεύγουν να πληρώσουν με δόλια μέσα. Για το σκοπό αυτό εντάσσονται ειδικά μέτρα διασταυρώσεων και ελέγχου στις ηλεκτρονικές διαδικασίες, έτσι ώστε να προλαμβάνονται, εντοπίζονται και αποκλείονται από τις διαδικασίες και εν τέλει οδηγούνται να πληρώσουν.
Μεταξύ των δύο ανωτέρω «άκρων» (δηλ. των ευάλωτων νοικοκυριών και των στρατηγικών κακοπληρωτών), βρίσκεται και μια 3η κατηγορία πολιτών: οι συνεπείς πολίτες, αυτοί που με κόπο στα χρόνια της κρίσης, θυσίασαν άλλες ανάγκες, με σκοπό να πληρώνουν τα χρέη τους, ενώ πολλές φορές εξυπηρετούν και τα χρέη άλλων ατόμων (συνήθως συγγενών και φίλων). Αυτοί δεν μπορούν να λάβουν τα ευνοϊκά οφέλη των ανωτέρω ρυθμίσεων (ελλείψει τεκμηρίωσης της έντονης οικονομικής αδυναμίας), για το σκοπό αυτό εισάγονται νέα μέτρα επιβράβευσης τους, απευθείας από τους πιστωτές (με εστίαση σε τράπεζες).
Με σκοπό την αντιμετώπιση του εθνικού προβλήματος της υπερχρέωσης πολιτών και επιχειρήσεων τα συναρμόδια Υπουργεία Οικονομικών, Ανάπτυξης, Εργασίας και Δικαιοσύνης βελτιώνουν συνεχώς τα ανωτέρω εργαλεία, ενώ δημιουργούν και νέα, όπως το Σχέδιο Εγγύησης Τιτλοποίησης Δανείων (APS) κλπ. Παράλληλα εκπονούν την Εθνική Στρατηγική για τη Διαχείριση του Ιδιωτικού Χρέους, με συγκεκριμένους στόχους και δράσεις αντιμετώπισης του προβλήματος.
Η Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους (ΕΓΔΙΧ) ιδρύθηκε το 2016, έτος σημαδιακό, διότι για πρώτη φορά μετά την έναρξη της κρίσης άρχισε η μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων των τραπεζών. Η ΕΓΔΙΧ έχει ως αποστολή το συντονισμό των εμπλεκόμενων μερών, την υλοποίηση στην πράξη του νομικού πλαισίου, καθώς και την ενημέρωση και υποστήριξη των οφειλετών. Η εξυπηρέτηση διενεργείται είτε ηλεκτρονικά (www.keyd.gov.gr), είτε μέσω των 40 Γραφείων που λειτουργούν πανελλαδικά (τηλ.: 213.212.57.30), τα οποία έχουν ήδη υποστηρίξει πάνω από 15,5 χιλιάδες νοικοκυριά και μικρο-επιχειρηματίες. Παράλληλα η ΕΓΔΙΧ υποστηρίζει διαρκώς και τους συνεργάτες των οφειλετών (λογιστές, οικονομολόγους, δικηγόρους, μηχανικούς, συμβούλους κλπ) μέσω ειδικού email helpdesk, ενώ έχει ήδη διενεργήσει 22 εκπαιδευτικά σεμινάρια και 180 ενημερωτικές ημερίδες πανελλαδικώς, σε συνεργασία με Επιμελητήρια Επιχειρήσεων και Επιστημονικές Ενώσεις – Συλλόγους. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το κόστος λειτουργίας της ΕΓΔΙΧ και των περιφερειακών γραφείων της καλύπτεται κατά κύριο λόγο από το ΕΣΠΑ, ώστε να μην επιβαρύνεται ο Κρατικός Προϋπολογισμός.
*Ο Φώτης Κουρμούσης είναι Ειδικός Τομεακός Γραμματέας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους του Υπουργείου Οικονομικών.