Πώς ρυθμίζεται μέχρι 30 Απριλίου 2020 και τι προβλέπει η νέα Ευρωπαϊκή Οδηγία που θα εφαρμοστεί από 1η Μαΐου 2020
Το ιδιωτικό χρέος στην Ελλάδα, δηλαδή το χρέος των Φυσικών και Νομικών Προσώπων ξεπερνά τα 245 δισεκατ. € και περιλαμβάνει ~140 δισεκατ. € προς δημόσιο και ασφαλιστικά ταμεία, ~80 δισεκατ. € προς τράπεζες, ~20 δισεκατ. € προς funds, καθώς και αγνώστου ύψους οφειλές μεταξύ ιδιωτών (προμηθευτές και εργαζόμενοι).
Η αντιμετώπιση των οφειλών υλοποιείται σήμερα μέσω των ακόλουθων εργαλείων:
- Ρύθμιση απευθείας με τον εκάστοτε πιστωτή, είτε δημόσιο με τη νέα πάγια ρύθμιση των 24 ή 48 δόσεων, είτε τράπεζες / funds μέσω του Κώδικα Δεοντολογίας
- Ρύθμιση όλων των οφειλών με μια διαδικασία, είτε εξωδικαστικώς με ηλεκτρονικές πλατφόρμες (εξωδικαστικός μηχανισμός, προστασία 1ης κατοικίας), είτε δικαστικώς με το θεσμικό πλαίσιο για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά, καθώς και την εξυγίανση, ειδική διαχείριση και πτώχευση επιχειρήσεων.
Τα ανωτέρω υφιστάμενα εργαλεία διαχείρισης του ιδιωτικού χρέους βαίνουν στη λήξη τους, στις 30η Απριλίου του 2020. Από την 1η Μαΐου 2020 θα θεσμοθετηθεί και εφαρμοστεί ένα νέο ενιαίο πλαίσιο για την πτώχευση των φυσικών και νομικών προσώπων, το οποίο εναρμονίζει την Ευρωπαϊκή Οδηγία 1023 για την προληπτική αναδιάρθρωση, απαλλαγή από τα χρέη και τις ανικανότητες ή την έκπτωση οφειλετών, η οποία ψηφίστηκε το καλοκαίρι του 2019. Σύμφωνα με την Οδηγία αυτή παρέχεται η δυνατότητα στους οφειλέτες να ρυθμίζουν τα χρέη τους και εξωδικαστικώς. Ωστόσο εάν δεν τα ρυθμίσουν ή δεν τηρήσουν τη ρύθμιση οφειλών, τότε οδηγούνται σε πτώχευση, δηλαδή στην πώληση ολόκληρης της περιουσίας τους και στη συνέχεια διαγράφονται όλα τα χρέη τους (εφόσον διαπιστωθεί ότι δεν υπήρχε δόλος). Παρέχεται δηλαδή μια 2η ευκαιρία, σε όσους δεν είναι στρατηγικοί κακοπληρωτές.
Ειδικότερα για τα νομικά πρόσωπα η εν λόγω Ευρωπαϊκή Οδηγία προβλέπει προστατευτικές πρόνοιες, όπως η δυνατότητα αναστολής ατομικών καταδιώξεων (κατασχέσεις, πλειστηριασμούς, δεσμεύσεις λογαριασμών κ.λπ.) σε όσους διαπραγματεύονται σχέδιο αναδιάρθρωσης με τους πιστωτές τους, για χρονικό διάστημα έως 4 μήνες, με δυνατότητα παράτασης πρόσθετων 8 μηνών, υπό προϋποθέσεις. Επίσης προβλέπει προστασία τραπεζικών λογαριασμών (δηλ. «ακατάσχετο»), με σκοπό τη διενέργεια συγκεκριμένων συναλλαγών, όπως η καταβολή δεδουλευμένων αποδοχών εργαζομένων, η καταβολή εύλογων αμοιβών και δαπανών για τη διαπραγμάτευση, έγκριση, επικύρωση ή εφαρμογή σχεδίου αναδιάρθρωσης, καθώς και κάθε αναγκαία και εύλογη πληρωμή ή εκταμίευση, η οποία πραγματοποιείται στο πλαίσιο της συνήθους δραστηριότητας της επιχείρησης (π.χ. ΔΕΚΟ, προμηθευτές).
Επιπλέον μέσω της Οδηγίας δίνεται μία «δεύτερη ευκαιρία» με σκοπό την απαλλαγή υπερχρεωμένων, μη δόλιων, επιχειρηματιών από τα χρέη. Παρέχεται έτσι είτε η δυνατότητα στους επιχειρηματίες να ξεκινήσουν μια νέα επιχειρηματική δραστηριότητα, είτε η επαναδραστηριοποίηση των επιχειρήσεων.
Θα πρέπει να επισημανθεί ότι παράλληλα διενεργούνται κατασχέσεις τραπεζικών λογαριασμών και πλειστηριασμοί ακινήτων, σε όσους δεν ρυθμίζουν τις οφειλές τους. Για το σκοπό αυτό, όλοι οι οφειλέτες μέχρι 30 Απριλίου 2020 πρέπει να εκμεταλλευτούν τα υπάρχοντα εργαλεία τα οποία παρέχουν προστασία 1ης κατοικίας, ευνοϊκές λύσεις ρύθμισης οφειλών και λαμβάνουν υπόψη τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης των νοικοκυριών, καθώς και τις ανελαστικές δαπάνες λειτουργίας των επιχειρήσεων. Ό,τι περισσεύει από το ετήσιο εισόδημα θα πρέπει να διατίθεται στους πιστωτές, με σκοπό τη μείωση των οφειλών. Αρκετές φορές αναδεικνύεται ως ζήτημα το «κούρεμα» του χρέους, ωστόσο πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα διαθέσιμα περιουσιακά στοιχεία (π.χ. λοιπά ακίνητα που δεν αξιοποιεί ο οφειλέτης), τα οποία θα πρέπει να εκποιηθούν, προτού διενεργηθεί η διαγραφή οφειλών. Σημαντική κατηγορία αποτελούν και οι εγγυητές, οι οποίοι ανέλαβαν την υποστήριξη των οφειλετών (συνήθως συγγενών τους) και εξαιτίας της αδυναμίας τους, καλούνται αυτοί να πληρώσουν τα χρέη τους. Πρέπει να σημειωθεί ότι και οι εγγυητές μπορούν να αξιοποιήσουν τα ανωτέρω εργαλεία ευνοϊκής ρύθμισης οφειλών, εφόσον φυσικά πληρούν τα κριτήρια των ευάλωτων νοικοκυριών.
Είναι προφανές ότι τα ανωτέρω οφέλη δεν πρέπει να δίδονται στους στρατηγικούς κακοπληρωτές, δηλαδή αυτούς που διαθέτουν επαρκή ικανότητα αποπληρωμής, αλλά αποφεύγουν να πληρώσουν με δόλια μέσα. Για το σκοπό αυτό εντάσσονται ειδικά μέτρα διασταυρώσεων και ελέγχου στις ηλεκτρονικές διαδικασίες, έτσι ώστε να προλαμβάνονται, εντοπίζονται και αποκλείονται από τις διαδικασίες και εν τέλει οδηγούνται να πληρώσουν.
Επίσης, ήδη λειτουργεί ηλεκτρονική πλατφόρμα για τον έλεγχο των αιτήσεων που εκκρεμούν προς εκδίκαση για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά (Νόμος 3869/2010), όπου οι πιστωτές μπορούν να λαμβάνουν τα φορολογικά στοιχεία εισοδήματος και περιουσίας των οφειλετών τους και έτσι να διαμορφώνουν άποψη για το αν κάποιος είναι επιλέξιμος για τη διατήρηση της προστασίας που παρέχει ο Νόμος.
Ο ρόλος της ΕΓΔΙΧ συνεχίζει να είναι από το 2016 (έτος ίδρυσης) έως και σήμερα ιδιαίτερα σημαντικός καθόσον συμβάλλει σημαντικά στην ενημέρωση και υποστήριξη των οφειλετών για τη ρύθμιση των οφειλών τους και κατ’ επέκταση στη γενικότερη απομείωση του ιδιωτικού χρέους στην Ελλάδα. Η εξυπηρέτηση διενεργείται είτε ηλεκτρονικά (www.keyd.gov.gr), είτε μέσω των 43 Γραφείων που λειτουργούν πανελλαδικά (τηλ.: 213.212.57.30), τα οποία έχουν ήδη υποστηρίξει πάνω από 18,5 χιλιάδες νοικοκυριά και μικρο-επιχειρηματίες. Παράλληλα η ΕΓΔΙΧ υποστηρίζει διαρκώς και τους συνεργάτες των οφειλετών (λογιστές, οικονομολόγους, δικηγόρους, μηχανικούς, συμβούλους κλπ) μέσω ειδικού email helpdesk, ενώ έχει ήδη διενεργήσει 22 εκπαιδευτικά σεμινάρια και 195 ενημερωτικές ημερίδες πανελλαδικώς, σε συνεργασία με Επιμελητήρια Επιχειρήσεων και Επιστημονικές Ενώσεις – Συλλόγους. Πέρα από την ενημέρωση, η ΕΓΔΙΧ συμβάλλει και στη δημιουργία εξωδικαστικών λύσεων ρύθμισης οφειλών, υπό το νέο πλαίσιο αφερεγγυότητας. Ο στόχος είναι να μειωθεί το ιδιωτικό χρέος, αλλά ταυτόχρονα να επιτευχθεί αυτό με ορθό τρόπο, επιτυγχάνοντας μια ισορροπία μεταξύ των οικονομικών, κοινωνικών παραμέτρων και συνθηκών. Παράλληλα εκπονεί την Εθνική Στρατηγική για τη Διαχείριση του Ιδιωτικού Χρέους, με συγκεκριμένους στόχους και δράσεις αντιμετώπισης του προβλήματος. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το κόστος λειτουργίας της ΕΓΔΙΧ και των τοπικών γραφείων της καλύπτεται κατά κύριο λόγο από το ΕΣΠΑ, ώστε να μην επιβαρύνεται ο Κρατικός Προϋπολογισμός.
*Ο Φώτης Κουρμούσης είναι Ειδικός Τομεακός Γραμματέας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους του Υπουργείου Οικονομικών.