Το πρόβλημα της υπερχρέωσης των κρατών οδηγεί σε αυξανόμενο χρηματοοικονομικό άγχος στους νέους, αφού οι μισθοί των γενεών που έρχονται παραμένουν στάσιμοι ή αυξάνονται ελάχιστα.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του IMF (ΔΝΤ), το τρίτο τρίμηνο του 2018 το συνολικό παγκόσμιο χρέος έφτασε τα 244 τρέχοντα τρισεκατομμύρια δολάρια, από τα οποία τα 65,2 είναι δημόσιο και τα υπόλοιπα ιδιωτικό. Στο τέλος του 2019 το παγκόσμιο χρέος έφτασε τα 250 τρισ. δολάρια, το οποίο αποτελεί και ιστορικό ρεκόρ!
Να σημειωθεί ότι το παγκόσμιο ΑΕΠ για το 2018 ανήλθε στα 85,9 τρέχοντα τρισ. δολάρια (current US$, πηγή World Bank), με τον λόγο Συνολικού Χρέους προς ΑΕΠ να έχει διαμορφωθεί στο 291%. Σε ορισμένες χώρες της Δύσης όπως είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιταλία, η Ιαπωνία και η Ελλάδα, το πρόβλημα της υπερχρέωσης είναι ιδιαίτερα έντονο και υπονομεύει το μέλλον των νεότερων γενεών.
Πιο συγκεκριμένα, το συνολικό εθνικό χρέος των ΗΠΑ ανήλθε τον Νοέμβριο του 2019 στα 23,08 τρισ. δολάρια, έναντι $20 τρισ. στις 31 Δεκεμβρίου 2018. Το συνολικό ιδιωτικό χρέος – χωρίς να περιλαμβάνεται αυτό των χρηματοπιστωτικών οργανισμών – άγγιξε τα 27 τρισ. δολάρια. Στο τρίτο τρίμηνο του 2019, το συνολικό χρέος των νοικοκυριών έφτασε το ιλιγγιώδες ποσό των 13,95 τρισ. δολαρίων, περίπου 1 τρισ. υψηλότερο από την περίοδο της μεγάλης ύφεσης του 2008. Τα στεγαστικά δάνεια αποτελούν ένα μεγάλο τμήμα των δανείων αυτών και ανέρχονται στα 9,44 τρισ. δολάρια. Τα σπουδαστικά/φοιτητικά δάνεια έφτασαν το αστρονομικό ποσό του 1,5 τρισ. δολαρίων.
Να σημειωθεί ότι το ΑΕΠ των ΗΠΑ τον Ιούλιο του 2019 διαμορφώθηκε στα 21,34 τρισ. δολάρια. Το 76,9% των Αμερικανών πολιτών – 192 εκατομμύρια Αμερικάνοι – έχουν μία τουλάχιστον πιστωτική κάρτα, ενώ ο μέσος πολίτης έχει τέσσερις. Τα χρήματα που έχουν δανεισθεί μέσω αυτών έχουν ξεπεράσει τα 1.08 τρισ. δολάρια και για το 2018 οι κάτοχοι τους πλήρωσαν τόκους που έφθασαν τα 122 δισ. δολάρια, 50% περισσότερα από πέντε χρόνια πριν. Να σημειωθεί επίσης ότι στις ΗΠΑ, το μέσο επιτόκιο των πιστωτικών καρτών για το 2019 ήταν κοντά στο 18% και έπεσε πριν από λίγες ημέρες στο 17,3%!
Μερικά ακόμα ανησυχητικά στοιχεία για τα αμερικάνικα νοικοκυριά: το 1/3 των Αμερικανών (περίπου το 31%) έχουν λιγότερα από 5.000 δολάρια στην άκρη για την περίοδο της συνταξιοδότησής τους και κοντά στο 40% των πολιτών δεν μπορεί να καλύψει ένα ξαφνικό έξοδο 400 δολαρίων, χωρίς να δανειστεί από κάποιον άλλον ή να πουλήσει κάτι που βρίσκεται στην κατοχή του.
Ένα στοιχείο που έχει τεράστιο επιστημονικό αλλά και ταυτόχρονα κοινωνικό ενδιαφέρον είναι ότι η επιβάρυνση του χρέους πέφτει νομοτελειακά στους ώμους των νεότερων γενεών, παρά το γεγονός ότι οι προηγούμενες γενεές αποφάσισαν την ανάληψη του ερήμην τους! Στο μέτρο που οι προηγούμενες γενεές εκμεταλλεύθηκαν τα βραχυπρόθεσμα οφέλη των αναλαμβανόμενων δανείων μεταφέροντας στις επόμενες γενεές τις υποχρεώσεις, δημιουργείται μια ανισότητα στον πλούτο μεταξύ των γενεών, αλλά και στις επαγγελματικές και άλλες ευκαιρίες που βαίνουν συνεχώς μειούμενες για τους νέους. Αυτή η πραγματικότητα οδηγεί σε ένα αυξημένο άγχος για το μέλλον τους.
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Federal Reserve, οι Αμερικανοί πολίτες που χαρακτηρίζονται «baby boomers» (πολίτες ηλικίας μεταξύ 55-73 ετών) αυξάνουν διαχρονικά τον πλούτο τους, σε αντίθεση με αυτούς που αποτελούν την γενιά X (πολίτες ηλικίας 39 έως 54 ετών) ή αυτών που αποτελούν τους millennials (πολίτες ηλικίας 23 με 38 ετών) που βλέπουν τον όποιο πλούτο τους να μειώνεται συνεχώς.
Η πραγματικότητα αυτή οδηγεί σε αυξανόμενο χρηματοοικονομικό άγχος στις δύο προαναφερθείσες νεότερες γενεές για το μέλλον τους, αφού οι μισθοί τους παραμένουν στάσιμοι, αν αφαιρέσουμε τον πληθωρισμό, ή αυξάνουν ελάχιστα, οι τιμές των σπιτιών και το κόστος της εκπαίδευσης αυξάνουν σημαντικά, τα φοιτητικά/σπουδαστικά δάνεια έχουν εκτοξευθεί και οι σωρευτικές υποχρεώσεις τους, τους φέρνουν σε αδυναμία να αποταμιεύσουν για το μέλλον τους και κυρίως για την συνταξιοδότηση τους. Η μεταφορά πόρων στις νεότερες γενεές μέσα από πολύπλευρες δράσεις και η προσεκτική ανάληψη και χρήση του δημόσιου χρέους θα φέρουν μια ισορροπία μεταξύ των γενεών και οι πολιτικοί σε ολόκληρο τον κόσμο πρέπει να το λάβουν αυτό σοβαρά υπόψη τους.
*Ο Νικόλαος Δ. Φίλιππας είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικής του Πανεπιστημίου Πειραιώς, Πρόεδρος και Ιδρυτής του Ινστιτούτου Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού.
*Άρθρο που δημοσιεύθηκε στο ethnos.gr στις 07/02/2020.