Οι ταχύτατες εξελίξεις στην ιατρική και στην φαρμακευτική επιστήμη έχουν αυξήσει το προσδόκιμο ζωής από 42 χρόνια σε 84 έτη στις μέρες μας.
Τα ευχάριστα νέα για την ανθρωπότητα είναι το γεγονός ότι η «αιώνια νεότητα» είναι πλέον πολύ κοντά! Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα (World Bank), όσα παιδιά έχουν γεννηθεί από το 2005 και μετά, προβλέπεται ότι θα ζήσουν κατά μέσο όρο 100 χρόνια. Επίσης σύμφωνα με τον Ελληνοαμερικανό Επίτιμο Καθηγητή του Πανεπιστημίου ΜΙΤ Νichola Negreponte, έχει ήδη γεννηθεί το παιδί που θα ξεπεράσει τα 150 έτη ζωής.
Τα δυσάρεστα νέα είναι ότι τα υπάρχοντα ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά συστήματα έχουν σχεδιαστεί πάνω στην υπόθεση ότι το προσδόκιμο ζωής θα είναι τα 74 έτη! Ο κίνδυνος αυτός, στην διεθνή βιβλιογραφία χαρακτηρίζεται ως «Ο κίνδυνος της μακροζωίας – The risk of longevity».
Ιδιαίτερο πρόβλημα έχουν ορισμένες χώρες της Ευρώπης και μεταξύ αυτών και η χώρα μας. Το γεγονός ότι οι Ευρωπαίοι ζουν περισσότερο, δημιουργεί μια αυξανόμενη πίεση στα συνταξιοδοτικά συστήματα σε μια εποχή που οι δημόσιες δαπάνες για την σύνταξη είναι ήδη υπό πίεση και η αναμενόμενη ύφεση από την πανδημία φαίνεται να είναι έντονη.
Ανεξάρτητα όμως από την επερχόμενη ύφεση τα δημογραφικά στοιχεία για ολόκληρη την Ευρώπη είναι ανησυχητικά, αφού ο αριθμός των ανθρώπων ηλικίας 65 ετών και άνω σε σχέση με τα άτομα ηλικίας 15 έως 64 ετών αναμένεται να διπλασιαστεί μεταξύ 2013 και 2060. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της ΕΕ, οι εισφορές 4 εργαζομένων καλύπτουν την σύνταξη ενός συνταξιούχου, ενώ το 2060 η αναλογία αυτή θα έχει περιορισθεί στο 2:1. Αν αυτή η πρόβλεψη επιβεβαιωθεί θα υπάρξουν σημαντικές επιπτώσεις στην βιωσιμότητα εκείνων των εθνικά θεσμοθετημένων δημόσιων συνταξιοδοτικών συστημάτων που στηρίζονται κυρίως στο σύστημα PAYG (Pay As You Go), δηλαδή εκείνα τα συστήματα που χρηματοδοτούν τους συνταξιούχους από τις εισφορές των σημερινών εργαζομένων, όπως είναι το δικό μας σήμερα. Για τον λόγο αυτό τα συγκεκριμένα συστήματα είναι πολύ ευαίσθητα στις δημογραφικές μεταβολές και χρειάζονται άμεσα μεταρρυθμίσεις και προσαρμογές στην νέα πραγματικότητα. Παράλληλα, αυξάνονται και τα χρόνια που παραμένει κάποιος στη σύνταξη, διότι έχει αυξηθεί αισθητά και το προσδόκιμο ζωής. Τα τελευταία 60 χρόνια λόγω των ιατρικών και φαρμακευτικών εξελίξεων, κάθε 5 χρόνια το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται κατά ένα έτος. Την δεκαετία του 1960 το προσδόκιμο ζωής ήταν 69 ετών, ενώ σήμερα έχει φτάσει στα 84 έτη. Αν υπολογίσουμε ένα επιπλέον έτος σύνταξης ανά πέντε χρόνια τότε σήμερα η μέση διάρκεια σύνταξης είναι 12 χρόνια παραπάνω (ΟΟΣΑ, 2018)!
Στην χώρα μας πέρα από τον κίνδυνο της μακροζωίας, οι εργαζόμενοι που «κουβαλούν» το βάρος χρηματοδότησης του συνταξιοδοτικού συστήματος συνεχώς μειώνονται, πρωτίστως εξαιτίας της υπογεννητικότητας και δευτερευόντως λόγω της ανεργίας, του brain drain, των χαμηλών μισθών και του μεταναστευτικού προβλήματος της χώρας, μιας και οι μετανάστες δεν ενσωματώνονται εύκολα στο εργατικό δυναμικό της χώρας. Το δημογραφικό αποτελεί ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα στην χώρα μας και πρέπει να δοθούν επιπρόσθετα κίνητρα για τον θεσμό της οικογένειας.
Πιο συγκεκριμένα, οι γυναίκες στην Ελλάδα γεννούν ανά μέσο όρο μόλις 1,3 παιδιά (1,6 στην Ευρώπη) ενώ για να είναι το σύστημα σε ισορροπία, δηλαδή να αυξάνεται ανάλογα και ο ενεργός εργασιακά πληθυσμός, πρέπει να γεννά κατά μέσον όρο 2,1 παιδιά. Ένα άλλο ανησυχητικό στατιστικό δημογραφικό στοιχείο είναι, ο λόγος του πληθυσμού πάνω από 65 ετών προς το σύνολο του ενεργού πληθυσμού έχει φτάσει από 14.4% το 1960 στο 33,1% το 2016 ενώ με βάση τις εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το 2040 ο λόγος αυτός θα ανέλθει στο 58,4%.
Δυστυχώς η χώρα μας μετά από μία υπερδεκαετή περίοδο λαϊκισμού, οικονομικής στασιμότητας και υπερχρέωσης δέχεται ένα χτύπημα από την πανδημία χωρίς να είχε προχωρήσει στις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις που θα έκαναν την χώρα μας ανταγωνιστική σε ένα κόσμο που κινείται με μεγάλες ταχύτητες.
*Ο Νικόλαος Δ. Φίλιππας είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικής του Πανεπιστημίου Πειραιώς, Πρόεδρος και Ιδρυτής του Ινστιτούτου Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού.
*Άρθρο που δημοσιεύθηκε στο tanea.gr στις 01/08/2020.