Η χρηματοοικονομική εκπαίδευση γίνεται όλο και πιο επιτακτική όχι μόνο για τους παραδοσιακούς επενδυτές, αλλά και για την μέση οικογένεια αφού μέσα σε ένα δύσκολο οικονομικό περιβάλλον προσπαθεί να ανταπεξέλθει στις δύσκολες υποχρεώσεις της.
Πράγματι η άγνοια της αποτελεσματικής διαχείρισης των οικονομικών της οικογένειας – αυτό που ονομάζουμε χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό – εμφανίζεται με υψηλά ποσοστά σε πολλές ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες, όμως αποτελεί σοβαρό πρόβλημα στις γυναίκες και ιδιαίτερα στις άνεργες γυναίκες και στις μονογονεϊκές οικογένειες.
Οι γυναίκες συνήθως αναλαμβάνουν την βασική ευθύνη για την ανατροφή των παιδιών τους τόσο κατά την βρεφική όσο και κατά την παιδική τους ηλικία και, κατά συνέπεια έχουν μεγαλύτερες σε χρονική έκταση αποκλίσεις στην σταδιοδρομία κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής τους ζωής. Επίσης, λαμβάνουν σημαντικές και καθημερινές αποφάσεις σχετικά με την διαχείριση των χρημάτων των νοικοκυριών τους και φυσικά διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση καλών συνηθειών και δεξιοτήτων προς τα παιδιά τους. Ως εκ τούτου, πρέπει να διαθέτουν τις κατάλληλες χρηματοοικονομικές δεξιότητες όχι μόνο για τον εαυτό τους, αλλά και για τα παιδιά τους.
Το χάσμα μεταξύ των φύλων όσον αφορά στον Χρηματοοικονομικό Αλφαβητισμό παρουσιάζεται στα ακόλουθα:
- Στις χρηματοοικονομικές γνώσεις. Σύμφωνα με μια σειρά πρόσφατων μελετών του ΟΟΣΑ (2012, 2013), οι γυναίκες έχουν λιγότερες χρηματοοικονομικές γνώσεις και μικρότερη πρόσβαση σε διαθέσιμα χρηματοπιστωτικά προϊόντα και υπηρεσίες σε σχέση με τους άνδρες. Πιο συγκεκριμένα έρευνες τόσο σε ανεπτυγμένες οικονομίες όπως στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Πολωνία, στις Η.Π.Α. αλλά και σε αναπτυσσόμενες όπως στην Αλβανία, την Αρμενία, την Τσεχία και το Περού δείχνουν ότι οι γυναίκες έχουν λιγότερες χρηματοοικονομικές γνώσεις από τους άνδρες.
- Στις ασύμμετρες δυνατότητες πρόσβασης στην αγορά εργασίας, στην επιχειρηματικότητα και στην χρηματοδότηση. Επειδή η πολυπλοκότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών αυξάνεται συνεχώς, οι γυναίκες πρέπει να αποκτήσουν εκείνες τις κατάλληλες χρηματοοικονομικές γνώσεις, την αυτοπεποίθηση και τις δεξιότητες για να συμμετέχουν πιο αποτελεσματικά στις οικονομικές δραστηριότητες και στην λήψη χρηματοοικονομικών αποφάσεων, τόσο εντός όσο και εκτός τoν νοικοκυριών τους. Καθώς οι γυναίκες ζουν περισσότερο από τους άνδρες, αλλά έχουν μικρότερη συνολική διάρκεια επαγγελματικής σταδιοδρομίας και χαμηλότερο μέσο εισόδημα, χρειάζονται κατάλληλες χρηματοοικονομικές γνώσεις για να διαχειριστούν τους υπαρκτούς αλλά και τους πιθανούς μελλοντικούς κινδύνους. Αυτό που γνωρίζουμε καλά επίσης είναι ότι οι γυναίκες έχουν ασθενέστερη θέση στην αγορά εργασίας σε σχέση με τους άνδρες. Διαφορές καταγράφονται και στο ύψος των αμοιβών, με τις γυναίκες να κερδίζουν λιγότερα χρήματα από τους άνδρες σε ποσοστό που προσεγγίζει το 15%. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Forbes, το ποσοστό των γυναικών που κατέχουν θέση διευθύνοντος συμβούλου στις 500 μεγαλύτερες εταιρείες του κόσμου, είναι κάτω από το 29%. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο μόνο το 12% είναι γυναίκες, γεγονός εντυπωσιακό αν αναλογιστούμε τον φιλελεύθερο χαρακτήρα του Αγγλοσαξονικού χρηματοοικονομικού συστήματος.
- Στις εργασιακές τους απολαβές. Το μισθολογικό χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών στη ενιαία Ευρώπη είναι μία από τις πολλές εικόνες της ανισότητας των δύο φύλων. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, οι μεγαλύτερες διαφορές καταγράφονται στην Εσθονία και στην Αυστρία. Ακολουθεί η Γερμανία όπου η διαφορά εκτιμάται στο 21,6%. Μάλιστα στην Γερμανία η ψαλίδα μεγαλώνει καθώς το 2012 η μισθολογική μέση ωριαία διαφορά μεταξύ γυναικών και ανδρών (Gender Pay Gap) ήταν 22%. Στην Γαλλία, η διαφορά στις αποδοχές μεταξύ των δύο φύλων είναι περίπου 15% και στην Πολωνία σχεδόν 8%. Αυτές οι διαφορές καταγράφονται τη στιγμή που οι γυναίκες σήμερα έχουν το πιο υψηλό μορφωτικό και κοινωνικό επίπεδο από ποτέ άλλοτε στο παρελθόν. Και αυτές οι ανισότητες ακολουθούν τις γυναίκες ακόμα και όταν έλθει η ώρα της σύνταξης, καθώς τα υψηλά ποσοστά της μισθολογικής διαφοράς μεταξύ ανδρών και γυναικών έχει ως αποτέλεσμα οι γυναίκες να παίρνουν χαμηλότερες συντάξεις σε σύγκριση με τους άντρες. Επειδή οι γυναίκες παίρνουν χαμηλότερες συντάξεις σε σύγκριση με τους άντρες απειλούνται περισσότερο από τη φτώχεια, κυρίως εκείνες που έχουν περάσει τα 60.
- Στην συμμετοχή στα κοινά. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην χώρα μας η συμμετοχή των γυναικών «σε θέσεις εξουσίας» βρίσκεται αρκετά πίσω σε σχέση με τον μέσο όρο της Ευρώπης. Σύμφωνα με την Eurostat η Ελλάδα άγγιξε τις 21,7 μονάδες σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο που είναι 48,5. Επιπλέον οι γυναίκες φαίνεται να ενεργοποιούνται λιγότερο σε θέματα που άπτονται της πολιτικής, πράγμα που αντικατοπτρίζεται και στον αριθμό των γυναικών βουλευτών που συμμετέχουν στην Βουλή των Ελλήνων (70/300), ένα ποσοστό κοντά στο 23,5%.
Παρόλα αυτά, οι γυναίκες φαίνεται όμως να είναι καλύτερες από τους άνδρες στην παρακολούθηση και την διαχείριση των οικονομικών τους.
Ενώ χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να κατανοήσουμε τις πηγές των διαφορών μεταξύ των δύο φύλων στον τομέα της χρηματοοικονομικής παιδείας, τα καλά νέα είναι ότι πολλές γυναίκες έχουν μεγαλύτερη αυτογνωσία, αναγνωρίζοντας την έλλειψη γνώσης τους. Αυτή η ευαισθητοποίηση τους καθιστά έναν ιδανικό στόχο για προγράμματα χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης. Παγκόσμιες έρευνες έδειξαν ότι τα προγράμματα χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης φαίνεται να είναι ιδιαίτερα επιτυχημένα για τις γυναίκες.
Η χρηματοοικονομική ενδυνάμωση των γυναικών αναδύεται ως μία από τις πιο σημαντικές δράσεις πολιτικής και σε εθνικό επίπεδο, στοχεύοντας στη μείωση των σχετικών ανισοτήτων μεταξύ των δύο φύλων, στην ενδυνάμωση του ρόλου της γυναίκας στην οικογένεια και στην κοινωνία και, τελικά, στην δημιουργία οικονομικά ενημερωμένων πολιτών που θα συμβάλουν με την σειρά τους στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας τους.
*Η Όλγα Κεφαλογιάννη είναι Βουλευτής Α’ Αθηνών, τ. Υπουργός Τουρισμού.