Άρθρα

Πώς η αγελαία συμπεριφορά των επενδυτών αποσταθεροποιεί τις χρηματιστηριακές αγορές και εντείνει την κρίση. Το παράδειγμα της Ελλάδας αλλά και των PIGS. Ο κίνδυνος μετάδοσης. Γράφει ο Νικόλαος Δ. Φίλιππας.

Η πρόσφατη διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση ανέδειξε το γεγονός ότι οι τιμές των αξιογράφων μπορεί να αποκλίνουν από τις θεωρητικά ορθές τιμές τους για μεγάλα χρονικά διαστήματα, για λόγους που δεν σχετίζονται αποκλειστικά με τα θεμελιώδη μεγέθη τους.

Συμπεριφορικά σφάλματα, ψυχολογικοί παράγοντες, περιορισμοί ρευστότητας στις αγορές, ασυμμετρία πληροφόρησης μεταξύ των συμμετεχόντων στις αγορές και περιορισμοί στο arbitrage μπορεί να οδηγήσουν σε σημαντικές αποκλίσεις τις τιμές των αξιογράφων (Shleifer, 2000, Brunnermeier, 2001) και αποτελούν σοβαρό κίνδυνο για την αποσταθεροποίηση των αγορών.

Η πρωτοπορία και η διορατικότητα της σκέψης των αρχαίων Ελλήνων στην οικονομική επιστήμη. Από πού προήλθαν οι πόροι του Χρυσού Αιώνα. Τι δεν διδαχτήκαμε από τους προγόνους μας. Γράφει ο Νικόλαος Δ. Φίλιππας.

Η συνεισφορά των αρχαίων Ελλήνων στην ανάπτυξη ιδεών, στο θέατρο, στη φιλοσοφία, στον πολιτισμό αλλά και στην οικονομική σκέψη έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών επιστημονικών μελετών.

Ακόμη και σήμερα, μας εκπλήσσουν η πρωτοπορία και η διορατικότητα της σκέψης των προγόνων μας.

Γιατί ο Γ.Δ. ουσιαστικά κινείται κάτω από τις 1.000 μονάδες, ενώ το 1990 βρέθηκε πάνω από τις 4.000. Το σημαντικότερο λάθος των επενδυτών στην κατανόηση του χρήματος. Οι επιπτώσεις στις επενδύσεις.

Ίσως το σημαντικότερο συμπεριφορικό σφάλμα, το οποίο έχει οδηγήσει σε σημαντικές εσφαλμένες επενδυτικές και επιχειρηματικές επιλογές, είναι η ψευδαίσθηση του χρήματος (money illusion).

Το σφάλμα αυτό αναφέρεται στην τάση των ατόμων να σκέφτονται σε ονομαστικούς και όχι σε πραγματικούς όρους, αγνοώντας την πραγματική αξία του χρήματος αλλά και τις αρνητικές συνέπειες του πληθωρισμού (Shafir, Diamond & Tversky, 1997).

Φήμες, στερεότυπα και συναισθήματα επηρεάζουν τον εγκέφαλο και οδηγούν συχνά στη λήψη λανθασμένων αποφάσεων. Η κυβέρνηση είναι αντιμέτωπη με τον εαυτό της προσπαθώντας να βγει από την κρίση.

Πώς λαμβάνει αποφάσεις το “μαύρο κουτί” του εγκεφάλου; Ποιος είναι ο ρόλος των στερεοτύπων (stereotypes), των συναισθημάτων (emotions), των φημών (rumors), του θορύβου (noise) στις επιχειρηματικές, επενδυτικές και πολιτικές αποφάσεις; Πώς και γιατί δημιουργούνται οι κρίσεις;

Στα ερωτήματα αυτά απαντά η πρωτοποριακή επιστήμη της διαδικασίας λήψης χρηματοοικονομικών αποφάσεων, γνωστή ως Συμπεριφορική Χρηματοοικονομική (Behavioral Finance).

Αν θεωρήσουμε τον ανθρώπινο εγκέφαλο σαν ένα μαύρο κουτί (black box) που λαμβάνει πληροφορίες και δεδομένα, τότε θα μπορούσαμε να τον παρομοιάσουμε με έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή, αλλά πολύ βασικό υπολογιστή με περιορισμένες υπολογιστικές ικανότητες και αμφισβητούμενη ικανότητα ουσιαστικής μάθησης μέσα στον χρόνο.

Η αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης παγκοσμίως θα μπορούσε να ήταν διαφορετική αν όλοι οι εμπλεκόμενοι εφάρμοζαν εγκαίρως έναν χρηματοοικονομικό σχεδιασμό. Τι «απαιτεί». Η περίπτωση της Ελλάδας.

Η συνετή, αλλά ιδίως η αποτελεσματική διαχείριση των πόρων μιας κοινωνίας είναι ιδιαίτερης σπουδαιότητας όχι μόνον για τους συμμετέχοντες σε αυτήν, αλλά κυρίως για τις επόμενες γενεές.

Η πρόσφατη χρηματοπιστωτική κρίση στις ΗΠΑ, η κρίση χρέους που έπληξε κυρίως τις περιφερειακές οικονομίες της ευρωζώνης αλλά και πιο συγκεκριμένα η μοναδική στα παγκόσμια χρονικά περίπτωση της Ελλάδας αναδεικνύουν την ορθότητα του προηγούμενου ισχυρισμού.

Σήμερα περισσότερο από ποτέ και έπειτα από αλλεπάλληλα σφάλματα που διέπραξαν οι συμμετέχοντες στις αγορές αναδεικνύεται η αναγκαιότητα του χρηματοοικονομικού σχεδιασμού (financial planning).

Καθοριστικό ρόλο στην πρόσφατη παγκόσμια οικονομική κρίση έπαιξε ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός των πολιτών, τονίζει ο Καθηγητής Νικόλαος Δ. Φίλιππας. Οι συνέπειες. Αναγκαία η διά βίου μάθηση.

Μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις στις δυτικές κοινωνίες τον 21ο αιώνα είναι η επιμόρφωση των πολιτών για τη λήψη κατάλληλων χρηματοοικονομικών αποφάσεων.

Σύμφωνα με πρόσφατες εμπειρικές μελέτες, ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός (financial illiteracy) αποτελεί ένα οξύ κοινωνικό πρόβλημα, καθώς οι περισσότεροι πολίτες έχουν σχετική ή ακόμα και πλήρη ανεπάρκεια γνώσεων για βασικές χρηματοοικονομικές έννοιες και εργαλεία.